Чӑваш Енри ял хуҫалӑх предприятийӗсенче уй-хирти хӗрӳ ӗҫ малалла пырать. Ӗнер ӗҫе правительство пайташӗсемпе Михаил Игнатьев Элтепер ирттернӗ канашлура тишкернӗ.

Тунти кун тӗлне республикӑра 84,4 пин га ҫӗр лаптӑкӗ ҫинче пӑрҫа тата пӗрчӗллӗ культурӑна ҫулса пӑрахнӑ. Ҫакӑ планран 30 процент шутланать. Вӑтамран тухӑҫ пӗр гектартан 28,4 центнер тухать. Кунне вӑтамран республикӑра 7,1 пин гектар ҫинчен тырӑна тӗшӗлесе кӗртеҫҫӗ. Вырмара пурӗ 642 комбайн ӗҫлет.

Ҫӗр улмине пухса кӗртес ӗҫ те пуҫланнӑ. Республикӑри 8 муниципалитетра тытӑннӑ. Пахча-ҫимӗҫе республикӑра 5 районта пурӗ 34 га пуҫтарса илнӗ. 12 муниципалитетра пурӗ кӗрхи культурӑна 2,8 пин гектар акса хӑварнӑ.

«Палӑртма кӑмӑллӑ, Елчӗк районӗнче уй-хир ӗҫне ҫуррине пӗтернӗ те. Кӑтарту вӗсен чи лайӑххи — 52 процент. Вӗсем ир пуҫласа кунӗ-ҫӗрӗпе уйра, ыттисен ырӑ тӗслӗх илмелле», — тесе каланӑ Чӑваш Ен Элтепрӗ Михаил Игнатьев.

Республикӑра кая юлса пыраканнисем: улатӑрсем, хӗрлӗ чутайсем, муркашсем, куславккасем, сӗнтӗрвӑррисем.

Муркаш районӗнчи Мулкачкассинчи Уралекки урамӗнче пурӑнакансем утрав ҫинчи пекех пурӑнаҫҫӗ. Ял халӑхӗ йӗркеллӗ ҫул ҫуккипе нушаланнине Чӑваш Енӗн патшалӑх телекуравӗпе радиокомпанийӗ кайса курнӑ.

Уралекки урамӗпе йӗпе-сапара кӑна мар, типӗ ҫанталӑкра та ҫӳреме нушаллӑ. «Машинӑпа кӗрсе тухма май та ҫук», — пулӑшу ыйтса тележурналистсен куҫӗнчен тӗмсӗлнӗ, сӑмахран, Алексей Смелов.

49 хуҫалӑхлӑ Уралекки урам тӑршшӗ — ҫухрӑм ҫурӑ. Пушар машини урама урама кӗрейменнипе нумай пулмасть 2 ҫурт ҫунса кӗлленнине те каласа кӑтартнӑ ял ҫыннисем. Тепӗр ватӑ васкавлӑ пулӑшу машинине кӗтсе илеймесӗр инсульта пула куҫне хупнӑ.

Оринин ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Станислав Бардасов хӑй те Мулкачкассинчи Уралекки урамӗнче ҫуралса ӳснӗ. Вӑл тӑрӑхри 14 яла ертсе пыма ӑна пӗлтӗр шаннӑ. Тӑван ял урамӗнче ҫул сарма вӑл хӑй те тахҫантанпах ӗмӗтленет иккен. «Проекчӗ пур, халӗ ытти кирлӗ документсене хатӗрлеме тытӑннӑ», — тенӗ Станислав Бардасов. Ҫул сарасса Уралекки урамӗсен сахалтан та тепӗр 2—3 ҫул кӗтме тивӗ. Ҫак шухӑша палӑртнӑ вырӑнти ял тӑрӑхӗн администрацийӗнче.

Источник: http://chgtrk.

Малалла...

Шӑрӑх ҫанталӑк тӑрать, нумайӑшӗ шывра чӑмпӑлтатать. Ҫак кунсенче республикӑра икӗ ҫын путса вилнӗ.

Утӑ уйӑхӗн 29-мӗшӗнче Муркаш районӗнчи Тури Панкли ялӗнче пурӑнакан 29 ҫулти арҫын юлташӗсемпе пӗве хӗрринче каннӑ. Хайхискер шыва кӗнӗ те ишсе кайнӑ. Кӑштахран вӑл юлташӗсен куҫӗ умӗнчен ҫухалнӑ. Вӗсем ӑна шыранӑ, анчах усси пулман. Унӑн виллине водолазсем тепӗр кунхине кӑларнӑ. Малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, ӳсӗр арҫын шывпа чыхӑнса вилнӗ.

Тепӗр инкек Вӑрнар районӗнче пулнӑ. 31 ҫулти арҫын та юлташӗсемпе каннӑ. Каҫхине ушкӑн киле кайма пуҫтарӑнсан тусӗ ҫуккине асӑрханӑ, япалисем ҫыран хӗрринче выртнӑ. Унӑн виллине шывран туртса кӑларнӑ. Вӑл та ӳсӗрле шыва кӗнӗ.

Паян ҫанталӑк пӑсӑлассине сайтра ӗнер пӗлтернӗччӗ. Ҫурҫӗр иртсен республикӑра аслатиллӗ ҫумӑр ҫума тытӑннӑ. Шел те, асар-писер ҫанталӑк хӑш-пӗр тӑрӑхра шар кӑтартнӑ.

Ҫӗмӗрле хулине ытларах лекнӗ. Сӗнтӗрвӑрри тата Муркаш районӗсенче те пӑтӑрмахсем пулнӑ. Ҫӗмӗрле хулинче ҫӗрле ҫутӑ сӳннӗ, ҫуртсен 50 проценчӗ электричествӑсӑр юлнӑ. Ир енне чылайӑшне ҫутӑ панӑ.

Сӗнтӗрвӑрри районӗнче аслатие пула харпӑр секторта электричество сӳннӗ. Ҫак сӑлтава пулах Муркаш районӗнчи Ятман ялӗнче ҫутӑ пӗтнӗ. Унта юсав ӗҫӗсем пыраҫҫӗ. Муркаш районӗнче аслатие пула икӗ пушар тухнӑ: сарай ҫунса кайнӑ, тырӑ склачӗ сиенленнӗ.

Кӑҫал «Эткер» этнокультура уйлӑхӗ Шупашкар районӗнче, «Золотой колос» (чӑв. Ылтӑн пучах) ачасен сывлӑхне ҫирӗплетмелли лагерьте ӗҫлет. «Тантӑш» хаҫат пӗлтернӗ тӑрӑх, Чӑваш Енрен, Пушкӑртстанран, Тутарстанран, Чӗмпӗр, Чулхула, Ӗрӗнпур, Сарӑту, Тӗмен облаҫӗсенчен, Мускавран килнӗ 39 ача икӗ эрне канать. Вӗсем тӗрлӗ ӳсӗмрисем: арҫын ачасемпе хӗрачасем 4—10-мӗш классенче вӗренеҫҫӗ.

Уйлӑха Шупашкарти 33-мӗш шкулӑн учителӗ Ирина Диарова ертсе пырать, воспитателӗсем — Ҫӗрпӳ районӗнчи Опытный шкулӗн учителӗ Татьяна Петрова тата Муркаш районӗнчи Калайкасси шкулӗн учителӗ Александр Степанов тесе хыпарланӑ хаҫатҫӑсем тӗнче тетелӗнчи хӑйсен ушкӑнӗнче.

«Ырӑ ир», «тавтапуҫ», «апачӗ тутлӑ пултӑр», «ырӑ каҫ» сӑмахсене те ачасем тӑван чӗлхепе калаҫҫӗ.

Муркаш районӗнче Ҫамрӑксен кунне хӑйне евӗрлӗ паллӑ тунӑ. Кун пирки Муркаш район администрацийӗн порталӗнче пӗлтернӗ.

Муркашсем Ҫамрӑксен кунне ҫӗртме уйӑхӗн 30-мӗшӗнче паллӑ тунӑ. Унта темиҫе интерактивлӑ лапам ӗҫленӗ: ачасем, арҫынсем тата хӗрарӑмсем валли. Хӗрсем туй кӗпипе тухни уйрӑмах асра юлнӑ.

Кӗпесене Муркашри туй кӗпи салонӗ панӑ. Хӗрсем лапама 1951 ҫулта кӑларнӑ «Москвичпа» ҫитнӗ. Ку машина Эдуард Терентьевӑн.

Муркаш хӗрӗсем куракансене чӑннипех те тӗлӗнтернӗ. Ара, унашкал чиперккесене, туй кӗпи тӑхӑннӑскерсене, ӑҫта курма май пултӑр тата?

Шикли шикленнӗ, кӗрӗк пӗркеннӗ теҫҫӗ те, Муркаш районӗнчи Юнкӑ ялӗнче пурӑнакансем карас ҫыхӑнӑвӗн кампанийӗсенчен пӗри ялта вышка лартсан сехӗрленсе ӳкнӗ.

«Контактра» халӑх тетелӗнче вӑл тӑрӑхри ушкӑнсенчен пӗринче ҫырни тӑрӑх хакласан халӑх вышка сывлӑха сиен кӳресрен пӑшӑрханса ӳкнӗн курӑнать. Анчах ҫав вӑхӑтрах тепӗр япала та – ӑмсану – сисӗнет. Вышкӑна вырнаҫтарма уйрӑм ҫын, Матвей ятлӑскер, хӑйӗн ҫӗрӗ ҫинче ирӗк панӑ иккен. «Вӑл япӑх мар укҫа илсе пурӑнӗ, вышка епле витӗм кӳни вара паллӑ мар», - текенскерсем пухӑва пуҫтарӑннӑ. Унта район администрацийӗн пуҫлӑхне Ростислав Тимофеева та йыхравланӑ.

Пухурисем яваплисене тата тӳре-шарана вышкӑна ялтан аяккарах илсе кайма ыйтнӑ. Халӗ вӗсем пуҫлӑхсем хӑйсене илтӗҫ-ши тесе пуҫ ватаҫҫӗ.

Чӑваш Енри виҫӗ районпа икӗ хула Элтеперӗн грантне тивӗҫнӗ. Ку укҫапа вӗсем инвестици илӗртӗҫ, экономикӑна аталантарӗҫ. Ку хушӑва Михаил Игнатьев алӑ пусса ҫирӗплетнӗ.

Документра палӑртнӑ тӑрӑх, Елчӗк районӗпе Шупашкар хулине укҫа-тенкӗ ытларах лекӗ: 15 тата 12 миллион тенкӗ. Муркаш районне 9 миллион тенкӗ ҫитӗ, Ҫӗмӗрле хулине 8 миллион тенкӗ уйӑрса панӑ. Етӗрне районӗ валли 6 миллион тенкӗ пулӗ. Пӗтӗмпе муниципалитетсене 50 миллион тенкӗ уйӑрса панӑ.

Хуласемпе районсене пӗлтӗрхи кӑтартӑва кура укҫа панӑ. Вӗсем грантпа общество инфратытӑмне те аталантарма пултараҫҫӗ.

Чӑваш Енри ӗҫсӗрлӗх центрӗсенче шутра тӑракан ӗҫсӗр ҫынсем республикӑри предприяти-организацисемшӗн куҫ шӑрҫи евӗр паха. Чӑннипе мӗнлине калаймӑпӑр та, анчах статистикӑна ӗненсен ҫавӑн пек пулса тухать.

Чӑваш Енӗн Ӗҫ тата социаллӑ хӳтлӗх министерстви ҫак уйӑх пуҫламӑшӗнчи цифрӑсене илсе панӑ. Ӗҫсӗр тесе шута илнисем пирӗн республикӑра — 4,7 пин ҫын. Ҫав вӑхӑтрах ӗҫ вырӑнӗсем пур тесе 17,6 пин ваканси кӑтартнӑ. Ку вӑл, тепӗр хутчен палӑртар, — официаллӑ статистика. Тӗрӗссипе, ваканси кӑтартнисем хушшинче урам шӑлакансем, сутуҫӑсем, тата ыттисем те кирлӗ. Урӑх профессиллӗ ҫынсем ун пек ӗҫе каясшӑнах маррине ӑнланма пулать.

Статистикӑна ӗненсен, ӗҫсӗр ҫынсем Муркаш, Комсомольски тата Ҫӗрпӳ районӗсенче сахал.

Пулла кайнӑ арҫынна темиҫе кун каяллах шырама пуҫланӑ. Шел те, ҫак кунсенче унӑн виллине тупнӑ. Кун пирки арҫыннӑн хӗрӗ Ксения пӗлтерет.

Шупашкарта пурӑнакан Вадим Филиппов Муркаш районӗнчи Мӑн Сӗнтӗр ялӗ ҫывӑхӗнчи утрава икӗ кунлӑха пулла кайнӑ. Ҫӗртме уйӑхӗн 7-мӗшӗнче ирхине вӑл арӑмӗ патне шӑнкӑравланӑ. Каҫхине вара ҫыхӑнӑва тухман.

Ҫӗртме уйӑхӗн 8-мӗшӗнче тӑванӗсем пӑшӑрханса ӳкнӗ. Вӗсем утрав ҫине арҫынна шырама кайнӑ. Унта вӑлтине, киммине тупнӑ, утрава пӑхса ҫаврӑннӑ, анчах тӑванне тупайман. Кун хыҫҫӑн вӗсем полицие шӑнкӑравланӑ.

Каярахпа ҫав арҫынна вӑлта выртнӑ ҫӗртен инҫех мар тупнӑ. Анчах вӑл сывламан ӗнтӗ. Хӗрӗ каланӑ тӑрӑх, ашшӗ путса вилнӗ.